Biến động GDP BQĐN chịu tác động của nhiều nhâ;n tố khác nhau và được nhìn nhận từ nhiều khía cạnh khác nhau. Và tùy theo mục đính nghiên cứu và điều kiện số liệu khác nhau, có thể hình thành nên mối liên hệ giữa các nhâ;n tố khác nhau và áp dụng các mô hình, phương pháp phâ;n tích khác nhau.
Chỉ tiêu GDP BQĐN được tính theo giá thực tế và giá so sánh, dưới đâ;y là việc thiết lập hệ thống chỉ số để phâ;n tích biến động chỉ tiêu GDP BQĐN theo giá thực tế trong quan hệ với các nhâ;n tố biến động giá cả, tăng năng suất lao động (NSLĐ) và thay đổi tỷ lệ giữa lao động làm việc và dâ;n số trung bình.
Thiết lập hệ thống chỉ số phâ;n tích
Trong bài báo “Phâ;n tích ảnh hưởng của các nhâ;n tố tăng năng suất lao và thay đổi tỷ lệ giữa lao động và dâ;n số đến biến động GDP bình quâ;n đầu người của Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020” (đăng trên Tờ Thông tin Khoa học Thống kê số 05 năm 2022), tác giả đã thiết lập hệ thống chỉ số để phâ;n tích biến động chỉ tiêu GDP BQĐN dựa trên công thức: GDP bình quâ;n đầu người (X) bằng NSLĐ (W) nhâ;n với tỷ lệ giữa lao động và dâ;n số (K): X = W*K (01a). Tuy nhiên, đâ;y là phâ;n tích biến động chỉ tiêu GDP BQĐN theo giá so sánh. Nay phát tri??n thêm nghiên cứu, phâ;n tích biến động chỉ tiêu GDP BQĐN theo giá thực tế, tức là có cả nhâ;n tố biến động giá cả; và lúc này, GDP BQĐN theo giá thực tế (X) sẽ bằng GDP BQĐN theo giá so sánh nhâ;n với hệ số H (H là chênh lệch giữa GDP theo giá thực tế so với GDP theo giá so sánh), theo đó sẽ có X = H *W*K (01b).
Trên cơ sở phương trình 01b, thiết lập được hệ thống chỉ số phâ;n tính biến động GDP BQĐN theo giá thực tế kỳ báo cáo (ký hiệu là 1) so với kỳ gốc (ký hiệu là 0):
Từ hệ thống chỉ số 02 tiếp tục hình thành các biểu hiện tính toán của chỉ số để phâ;n tích như sau:
* Tính tỷ lệ tăng lên của GDP BQĐN theo giá thực tế:
Tỷ trọng đóng góp của các nhâ;n tố vào tỷ lệ tăng lên của GDP BQĐN theo giá thực tế tính theo % (dj) bằng tỷ lệ tăng lên của GDP BQĐN theo giá thực tế do ảnh hưởng của các nhâ;n tố chia cho tỷ lệ tăng lên của GDP BQĐN theo giá thực tế nói chung rồi nhâ;n với 100.
Ví dụ tính toán minh họa
Từ số liệu về các chỉ tiêu GDP theo giá thực tế (giá hiện hành) và giá so sánh cùng với dâ;n số trung bình và số lao động làm việc của Việt Nam các năm 2018 (năm gốc so sánh) và năm 2019 (năm báo cáo) có trong Niên giám Thống kê của Tổng cục Thống kê (TCTK), lập bảng 01 để tính toán GDP BQĐN theo giá thực tế, hệ số chênh lệch giữa giá thực tế và giá so sánh, NSLĐ theo giá so sánh và tỷ lệ giữa lao động và dâ;n số trung bình cùng các chỉ số phát tri??n năm 2019 so với năm 2018 của các chỉ tiêu kèm theo.
Bảng 01. Tính toán GDP BQĐN cùng các chỉ tiêu nhâ;n tố năm 2018, 2019
và các chỉ số phát tri??n liên quan
- Từ số liệu bảng 01, áp dụng các công thức từ 03 đến 03c tính được:
Tiếp tục, tính tỷ trọng đóng góp của các nhâ;n tố vào tỷ lệ tăng lên của GDP BQĐN theo giá thực tế:
Kết qu?? tính toán cho thấy, GDP bình quâ;n đầu người của Việt Nam năm 2019 (tính theo giá năm 2019) đạt 79,88 tri??u đồng/người, tăng so với GDP BQĐN năm 2018 (tính theo giá năm 2018) là 8,71%; trong đó tăng giá làm tăng 2,58%, tương ứng với tỷ trọng đóng góp làm tăng là 29,62% và tăng NSLĐ làm tăng 6,59%, tương ứng với tỷ trọng đóng góp làm tăng là 75,66% (tăng NSLĐ đóng góp làm tăng nhiều nhất); còn tỷ lệ giữa lao động và dâ;n số không tăng mà ngược lại giảm đi nên đã làm giảm tỷ lệ tăng GDP BQĐN là – 0,46%, tương ứng với tỷ trọng đóng góp làm giảm là - 5,28%.
Tóm lại, phâ;n tích biến động GDP BQĐN theo giá thực tế không chỉ làm rõ ảnh hưởng của các nhâ;n tố đến biến động GDP BQĐN, mà còn cho phép nhận định, đánh giá liên kết số liệu về GDP BQĐN thực tế đạt được với kết quả nghiên cứu biến động của nó./.
PGS.TS. Tăng Văn Khiên- Hội Thống kê Việt Nam
Th.S. Nguyễn Thị Mão -Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên
TÀI LIỆU THAM KHẢO